Adat Batak – Ulaon di jabu

BAGIAN IV

PARTANGIANGAN (ULAON DI JABU)

1. TARDIDI

Adong do sipata na mangulahon partangiangan holan nasida sekeluarga di jabu molo tardidi dakdanakna (dung mulak sian gareja). Alai molo dipatupa pesta partangiangan patuduhon las ni rohana, na uli do.

Molo dipatupa pesta partangiangan, jouon ma:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta

–          Hulahula

Ndang pola sahat gonghon tu tulang (tulang ni natoras ni na tardidi) alana ulaon na metmet do on.

Hulahula mamboan:

–          Parbue gabe

–          Dengke

–          Ulos parompa

Parbue gabe pintor dipasahat do on disi sahat nasida tu jabu, ia dengkena dipasahat ma andorang so marsipanganon (laho mangan), pamoruon pasahat tudutudu ni sipanganon tu hulahulana. Na mamilang tangiang laho marsipanganon pamoruon do alai na mangujungi hulahula ma. Sidung marsipanganon mambagi jambar ma songon na masa di luat i.

Andorang so dipasahat dope hata gabe, pasahaton ni hulahula ma ulos parompa tu na tardidi, herbang do diuloshon sian jolo.

Urutan ni angka na pasahat ulos parompa:

–          Ompung baona

–          Tulang ni na tardidi

–          Dohot udurannasida

Dung i pe asa mangalehon hata pasu gabe:

–          Boru ni hulahula

–          Dongan tubu ni hulahula

–          Hulahula tangkas

Dung simpul sude, dipasahat ma tu pihak pamoruon asa mangampu. Andorang so mangampu, jolo pasahatonna do pasituak na tonggi tu hulahulana dohot uduranna molo adong tupa, alai molo ndang adong tong do uli ulaon i.

Mangampu ma pamoruon:

–          Dongan sahuta

–          Boru/bere

–          Dongan tubu

–          Hasuhuton

Sidung sude mangampu dipasahat protokolnasida ma tu hulahula laho mangujungi dohot ende/tangiang.

2. MALUA SIAN PANGHANGHUNGI (NAIK SIDI)

Tong do adong na so mambahen pesta partangiangan molo malua sian panghanghungi (naik sidi) dakdanakna. Holan nasida sakeluarga martangiang di jabu dung mulak sian gareja.

Alai molo dipatupa pesta partangiangan, jouon ma:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta

–          Hulahula

Di tingki on nunga diontang be hulahulana nang pe ulaon di jabu ala nunga dianggap sahuta di parserahan on tarlumobi ma di Jakarta. Alai dang pola sahat tu tulang ni natoras na malua sian panghanghungon i.

Andorang so marsipanganon, jolo pasahaton ni hulahula do dengkena, diuduti ma muse pamoruon pasahathon tudutudu ni sipanganon tu hulahula. Namamilang tangiang laho marsipanganon pamoruon do jala na mangujungi hulahula. Dung sidung marsipanganon, marbagi jambar ma songon na ni ulahon/namasa di luat i. Dung sidung sude parjambaran jala tingkos parpeakna tu angka tutur/tondong, diuduti ma muse tu na pasahat hata pasu gabe tu dakdanak na malua sian panghanghungi i.

Sude raja na torop, diwakili pigapiga halak, mangalehon hata poda/pengarahan tu na malua i asa betul-betul bertanggungjawab di sude pangalahona (tindakanna) secara positip. Alana molo dung malua sian panghanghungi, di dok do naung toras jadi ingkon do bertanggungjawab dipangalahona. Dung sude mandok hata jala horong hulahula pe nunga mandok hata podana, dipasahat ma tu hasuhuton asa mangampu jala laos dipasahat ma tu na malua i laho mangampu.

Di pangampuon i, songon on ma udutna (laos pasahathon hata poda):

–          Dongan sahuta

–          Boru/bere

–          Dongantubu

–          Hasuhuton/natoras ni na malua

–          Na malua sian panghanghungon

Sidung sude mangampu hata pasu gabe dipasahat ma tu hulahula laho mangujungi dohot ende/tangiang.

3. MALUM SIAN PARSAHITON

Sipata dipatupa do partangiangan molo malum sian parsahiton. Ulaon on hampir sarupa do tu ulaon namanuruk jabu/mangompoi jabu.

Tondong siontangon ima:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

–          Hulahula

–          Tulang

Nang pe so pola sahat tu tulang ontanganna tong do uli.

Molo na niontang tu ulaon di jabu olat ni hulahulaniba, ndang pola mardalan pisopiso dohot pasituak na tonggi. Alai molo sahat do niontang tulang, ingkon pasahaton do pisopiso dohot pasituak na tonggi tu tulang/hulahula nang dohot uduranna andorang so mangampu hata pasu gabe.

Parjolo ma diulahon pangupaon, songonon ma udutanna:

–          Natoras/haha/ompung (molo tung pe sahalak na pasahathon sian nasida nauli do)

–          Hulahula

–          Tulang

Ragam ni sipasahaton di pangupaon tong do sarupa ima:

–          Dengke

–          Ulos

–          Parbue gabe

Molo tung sada pe dipasahat sian na tolu ragam on tong do denggan.

Dung sidung mangupa diudutima marsipanganon, alai jolo dipasahat ma tudutudu ni sipanganon tu hulahula. Na mamilang tangiang laho marsipanganon sian parboru, jala na mangujungi sian hulahula. Sidung marsipanganon diuduti ma tu na marbagi jambar, diuduti muse pasahathon hata pasu gabe tu na malum sian parsahiton i.

Adong do dua cara laho pasahathon hata pasu gabe di ulaon si songon on, ima:

Cara parjolo:

–          Mandok hata Boru/bere

–          Mandok hata dongan sahuta/aleale

–          Mandok hata dongan tubu

–          Mandok hata Tulang

–          Mandok hata Hulahula

–          Mangampu suhut:

i.   Boru

ii.   Haha/anggi

iii.   Hasuhuton bolon

Cara paduahon:

–          Mandok hata pasu gabe Tulang dohot uduranna

–          Mandok hata pasu gabe hulahula dohot uduranna

–          Mangampu pihak pamoruon:

i.         Dongan sahuta/aleale

ii.         Boru/bere

iii.         Dongan tubu

–          Mangampu ma hasuhuton

i.         Boru

ii.         Haha/anggi

iii.         Hasuhuton bolon

Dung sidung sude na pashat hata pasu gabe, dipasahat ma muse tu hulahula laho mangujungi dohot ende/tangiang.

4. MANURUK JABU

Ulaon manuruk jabu di dok do ulaon na metmet, na niontang ima:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

–          Hulahula

Najolo ndang adong dope angka pande bagas (partungkang jabu), jadi molo na pajongjong jabu sai dongan tubu do na mangurupi pajongjonghonsa. Ditingki i, tung mansai gomos do roha na masiurupurupan, ido umbahen na adong hata na mandok: “SOLISOLI ADAT SIADOPARI GOGO” (Ingkon do masiurupurupan). Jadi najolo ndang masa manjalo tumpak sian dongan tubu di ulaon manuruk jabu. Di tingki saonari on dang diarop be gogo ni dongan tubu laho pajongjong jabu, gabe mangalehon tumpak nama di tingki ulaon manuruk jabu i.

Angka na pasahat tumpak ima:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

Hulahula ndang dapotan pisopiso di tingki ulaon manuruk jabu songon i nang uduranna ndang dapotan pasituak na tonggi.

Ulaon manuruk jabu di parnangkok ni mataniari do patupaon jala parjolo ma pangupaon, songonon ma udutanna:

–          Natoras/haha/Ompung (dohot sian dongan tubu; molo holan sada pe na pasahathon na uli do)

–          Hulahula

Sipasahaton di tingki pangupaon ima:

–          Dengke

–          Ulos

–          Parbue gabe

Sarupa do sipasahaton ni dongan tubu dohot hulahula. Nang pe holan sada ragam dipasahat di pangupaon na uli do i. Andorang so marsipanganon, dipasahat ma jolo tudutudu ni sipanganon tu hulahula. Namamilang tangiang laho mangan pamoruon do jala hulahula ma na mangujungi. Sidung marsipanganon diuduti ma muse tu na marbagi jambar diuduti muse pasahathon tumpak dohot pasahat hata pasu gabe.

Adong dua ragam udutudutan ni na mandok hata pasu gabe:

Parjolo:

–          Mandok hata dongan sahuta/aleale

–          Mandok hata boru/bere

–          Mandok hata dongan tubu

–          Mandok hata hulahula dohot uduranna

–          Dung singhop on sude, mangampu ma suhut:

>  Boru

>  Hasuhuton bolon

Paduahon:

–          Hulahula dohot uduranna

–          Mangampu ma:

>  Dongan sahuta/aleale

>  Boru/bere

>  Dongan tubu

–          Mangampu ma hasuhuton

Sidung sude na pasahat hata pasu gabe, dipasahat ma muse tu hulahula laho mangujungi dohot ende/tangiang.

5. MANGOMPOI JABU

Molo sahat do undangan tu tulang di goari ma i MANGOMPOI JABU alai molo holan olat ni hulahula do digoari ma i MANURUK JABU. Molo mangompoi jabu pasahaton ma pisopiso tu tulang, hulahula jala uduranna (natinogihonna) mandapot pasituak na tonggi. Sai gumodang do pisopiso sian pasituak na tonggi.

Molo mangompoi jabu, jouon ma:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

–          Hulahula

–          Tulang

Ia pangulahonna dos do tu na manuruk jabu, alai molo di ulaon mangompoi jabu sahat ma pisopiso dohot pasituak na tonggi tu tulang dohot uduranna. Patupaon ma pangupaon di parnangkok ni mataniari.

Ragam ni sipasahaton di pangupaon ima:

–          Dengke

–          Ulos

–          Parbue gabe

Tung so sude pe ragamna di pasahat tung do uli ulaon i.

Udutudutan ni na pasahathon pangupaon ima:

–          Natoras/haha/ompung

–          Hulahula

–          Tulang

Molo tung pe holan sahalak na pasahathon sian Natoras/haha/ompung tong do uli. Diuduti ma tu na pasahat tudutudu ni sipanganon tu hulahula laos udut muse tu marsipanganon. Na mamilang tangian sian parboru do jana na mautup sian hulahula.

Mardomu tu arga ni tingki, nuaeng on dipadomu nama asa sahali mangulahon:

–          Mangupa.

–          Pasahat tudutudu ni sipanganon tu hulahula

–          Marsipanganon

Diatur ma tingki di na mangulahon tolu acara na diginjang i asa unang nian lewat pukkul 12.00 asa marsipanganon. Sidung marsipanganon diuduti ma muse tu na marbagi jambar dohot pasahat tumpak.

Di na pasahat hata pasu gabe, songonon ma partordingna (adong dua mansam):

Cara na parjolo:

–          Mandok hata boru/bere

–          Mandok hata dongan sahuta/aleale

–          Mandok hata dongan tubu

–          Mandok hata tulang dohot uduranna

–          Mandok hata hulahula dohot uduranna

–          Mangampu hasuhuton

>  Boru

>  Suhut bolon

Paduahon:

Mandok hata pasugabe ma:

–          Tulang dohot uduranna

–          Hulahula dohot uduranna

–          Mangampu sian:

>  Dongan sahuta/aleale

>  Boru/bere

>  Dongan tubu

Dung i, dipasahat protokol ma tu hasuhuton asa nasida masiaturan laho mangampu, songonon ma udutudutanna (andorang so mangampu dope, jolo pinasahat do pisopiso tu tulang dohot hulahula songon i pasituak na tonggi tu angka uduran ni tulang/hulahula:

  • Boru
  • Haha/anggi
  • Suhut bolon

Dung simpul sude, dipasahat ma muse tu hulahula laho mangujungi dohot ende/tangiang.

Leave a comment

Filed under Adat, Habatahon

Leave a comment