Adat Batak – Pangolihon anak/Pamuli boru – 2

BAGIAN II

MARHATA SINAMOT

Dimulana ulaon marhata sinamot dipatupa andorang so pesta unjuk, alai di tingki nuaengon nunga somal dipatupa na marhata sinamot laos di mata ni pesta unjuk i.

1. MARHATA SINAMOT ANDORANG SO PESTA UNJUK/PAMASUMASUON

Nunga mansai jarang ulaon di tingkion marhata sinamot andorang so pesta unjuk alai sai tong do adong na mangulahon, alai na porlu ima: “Di na marhata sinamot nunga mangadopi hulahula ni pihak parboru dohot hulahula ni pihak paranak”.

Tutur na niontang ni parboru dohot paranak:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta

–          Hulahula

Pinggan panungkunan mardalan holan di tingki na marhata sinamot do, jala holan sahali. Nang pe asing ari ni namarhata sinamot dohot pesta unjukna, holan di na marhata sinamot do mardalan pinggan panungkunan. Molo parjolo marhata sinamot sian pesta unjuk, dibagasan undangan ma dibahen amplop na marisi hepeng. Di pihak parboru digoari ma i “PINGGAN PANGANAN”, molo di pihak paranak digoari ma i ‘ULOS TINONUN SADARI”, alai tu sude horong ni hulahula/tulang “PINGGAN PANGANAN” do i digoari. Jala on laos boaboa do tu na niontang naung diulahon marhata sinamot. Songoni do nang suhi ni ampang na opat dohot tintin marangkup nunga boi dipasahat dung sidung marhata sinamot. Suang songon i nang sinamot pe nunga boi dipasahat sude (gok), alai molo sebagian dipasahat di mata ni ulaon i, tong do uli.

Dung sidung marsipanganon di pesta unjuk, marbagi jambar ma. Udut tusi pihak paranak mangido tingki asa manjalo tumpak sian angka tuturna. Dung singkop on sude diulahon, dimulai ma panghation. Ditingki na manungkun hata ni sipanganon pihak parboru, laos di son ma tingki paboahon tu sude raja naniontang godang ni sinamot naung diundukhon sipasahaton ni paranak. Jala molo adong dope na hurang, di son ma sude panggonopi ni sinamot dipasahat tu parboru. Songoni do nang godang ni ulos ditingki on ma ditariashon dohot angka na mardomu tu si (suhi ni ampang na opat, titin marangkup). Dung i diuduti ma muse:

–          Pasahat panggohi ni sinamot, molo so sahat dope sude

–          Pasahat ulos herbang

–          Marhata sigabegabe

–          Diujungi hulahula

2. MARHATA SINAMOT DOHOOT MARPESTA UNJUK DIBAGASAN SADARI

Godang do na mangulahon marhata sinamot dohot pesta unjuk dibagasan sadari lumobi na di kota. Dung sidung marsipanganon, marbagi jambar ma, laos mangido tingki ma paranak asa manjalo tumpak nasida sian angka tondongna.

Dung singkop sude diulahon, disungkun pihak parboru ma hata ni sipanganon. Mangalusi ma paranak na adong maksud ni nasida pasahat sinamot huhut manjalo dohot pasahat adat na gok (somalna di ulaon sisongon on nunga jolo adong diulahon nasida parhusipon).

Di ombason ma dihatai:

–          Godang ni sinamot

–          Suhi ni ampang na opat

–          Pinggan panganan

–          Godang ni ulos herbang

–          Ulos tinonun sadari

–          Tintin marangkup

Dung singkop on sude dihatai raja parhata, dipaboa ma tu hasuhuton bolon (parboru), molo dung suman dioloi ma.

PANGULAHONNA

Sipasahaton ni  paranak:

a. Sinamot na gok tu suhut bolon, alai jolo dietong raja parhata ni parboru manang naung gok songon na ginollit

b. Suhi ni ampang na opat:

–          Todoan ni sijalo bara (Amang tua/uda ni boru muli)

–          Todoan ni simandokkon (Iboto ni boru muli)

–          Todoan ni tulang (Tulang ni boru muli)

–          Todoan ni ompung (Ompung ni boru muli, molo mangolu dope, khusus)

Sude angka sijalo todoan adong do tolu mansam kewajibanna, alai molo sebagian pe dipasahat nauli do ima:

–          Pasahat ulos herbang

–          Pasahat dengke

–          Pasahat parbue gabe

c. Tu sude tondong na niontang ni paranak dipasahat do jambar nasida ima hepeng na margoar pinggan panganan.

Sipasahaton ni parboru:

a. Ulos pansamot

b. Ulos tu suhi ni ampaang na opat:

–          Ulos hela

–          Ulos pangabarai/pangamai (Amang tua/uda ni anak mangoli)

–          Ulos simanggonghon (Haha/anggi ni anak mangoli)

–          Ulos sihunti ampang (Namboru/iboto ni anak managoli)

–          Ulos pargomgom (Ompung ni anak mangoli, molo mangolu dope, khusus)

Na pasahat todoan/panandaion tu suhi ni ampang na opat ni pihak parboru, langsung do pihak paranak. Songon i do nang suhut parboru, langsung do pasahat ulos herbang tu suhi ni ampang na opat ni paranak. Alana molo adong namasa/ulaon di ari na mangihut suhut na dua pihak on do masiontangan. Jadi porlu do masitandaan angka suhut dohot paidua ni suhut ni tuturna.

c. Suang songoni do angka tutur na niontang ni paranak i ma:

–          Dongan tubu

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

Sude do dapotan ulos tinonun sadari (bentuk hepeng)

TINTIN MARANGKUP

Anak di halak batak berkewajiban do manopot/mangalap/mangoli boru ni tulang. Molo ndang boru ni tulang di topot, adong ma kewajiban ni paranak dohot parboru pasahat tintin marangkup (bentuk hepeng) tu tulang ni anak mangoli. Paranak mangalehon sabagian, parboru mangalehon dua bagian (dua hali godang ni na nilehon ni paranak), jala dipasada do i dibagasan amplop. Paranak holan patandahon parboru do tu tulang ni anak mangoli alai na pasahathon tintin marangkup parboru do. Jadi dung dijalo tulang ni anak mangoli jambarna i, dianggap ma na nialap ni berena i songon boru tubuna.

Jadi adong ma kewajibanna songon parboru pasahat ulos herbang, dengke, parbue gabe, i do umbahen na adong umpasa na mandok:

Hot pe jabu i tong do margulanggulang

Boru ni ise pe dialap bere i tong do i boru ni tulang

3.  PASAHAT ULOS TU PENGANTEN

Pasahat ulos holong parboru:

Mardangka salohot, tanda do na sumolhot.

Ise na sumolhot ima na parjolo pasahat ulos:

–          Dongan tubu

–          Boru

–          Dongan sahuta

–          Ulos ni parsadaan

Dung i pinasahat ma tingki tu tulang laho pasahathon ulos sian horong ni tulang ni parboru:

–          Hulahula/tulang tangkas ni boru muli

–          Tulang

–          Tulang rorobot

–          Hulahula ni na marhahamaranggi

–          Hulahula ni anak manjae

–          Bona tulang

Alai molo dipanghataion (marhata sigabegabe), tulang tangkas ni boru muli ma parpudi/pargomgom. Dung singkop on sude, parboru mangalehon tingki tu horong paranak pasahat ulosna.

Pasahat ulos sian horong ni hulahula/tulang ni paranak

–          Hulahula/tulang tangkas ni pangoli

–          Tulang

–          Tulang rorobot

–          Hulahula ni na marhahamaranggi

–          Hulahula ni anak manjae

–          Bona tulang

Molo di panghataion (marhata sigabegabe) tulang tangkas ni pangoli ma parpudi. Tangkas do hita sude mamboto dung sidung marhata sinamot na parjolo dipasahat pihak paranak/pamoruon ima:

–          Sinamot na gok tu suhut na bolon

–          Todoan tu suhi ni ampang na opat

–          Dung i dipasahat ma muse angka pinggan panganan

Suang songon i do na pasahat ulos pihak parboru

–          Parjolo ma dipasahat ulos pansamot tu natoras ni hela

–          Mangihut ma ulos hela tu penganten

–          Ulos tu sijalo todoan (suhi ni ampang na opat) sian paranak

–          Dipasahat ma muse ulos tinonun sadari

Songoni do nang horong ni tulang na pasahat ulos, na manjalo todoan (tulang tangkas ni boru muli/tulang tangkas ni hela; molo dung tingkina/giliran ni tulang) angka on do na parjolo pasahat ulos sian horong ni angka tulang dohot sian horongna sandiri. Dung i mangihut ma angka na pasahat ulos hombar tu urutanna. Jadi asa na sumolhot ma na parjolo pasahat ulos herbang.

Alai molo di panghataion gabegabe, tulang tangkas ma parpudi/pargomgom laho mandok hata gabe. Nuaeng on mardomu tu arga ni tingki nunga adong angka horong ni tulang napajolohon pasahat ulos herbang hape tulang tangkas sandiri ndang dope pasahat ulosna tu penganten.

Parpudi ma dibahen nasida tulang tangkas ni boru muli/anak mangoli pasahat ulos herbang. Jala dung sidung nasida pasahat ulos somalna langsung mulak be, hape adong dope kewajibanna pasahat hata pasugabe. Jadi mangihuthon pandapot ni panurat hurang tingkos do on ai nunga parpudi dibahen nasida pasahat ulos herbang SIJALO TODOAN. Lumobi di uduran ni tulang tung hurang tingkos do si songon i, alana tulang tangkas on do marhara dongan tubuna, jadi tulang tangkas i do tongotong siihuthonon ni uduranna di ulaon i.

4.  MARHATA SIGABEGABE

Urutan ni na mandok hata/marhata sigabegabe di pihak parboru

–          Boru/bere

–          Dongan sahuta/aleale

–          Dongan tubu

Dung singkop on sude mandok hata, dipasahat ma tu horong ni hulahula/tulang ni pihak parboru, urutanna ima:

–          Bona tulang

–          Hulahula ni anak manjae

–          Hulahula ni na marhahamaranggi

–          Tulang rorobot

–          Tulang

–          Hulahula (tulang tangkas ni boru muli)

Dung sidung on sude mandok hata, mangampu ma paidua ni hasuhuton dung i dipasahat ma tu hasuhuton bolon asa diampu. Dung singkop on sude diulahon, dipasahat ma muse tu pihak paranak. Paranak pasahathon tu horong ni hulahulanasida laho pasahat hata sigabegabe.

Urutan ni na mandok hata sian horong ni hulahula ni paranak:

–          Bona tulang

–          Hulahula ni anak manjae

–          Hulahula ni na marhahamaranggi

–          Tulang rorobot

–          Hulahula (tulang tangkas ni pangoli)

Dung sidung on sude diulahon mangampu ma pihak paranak, urutanna ima:

–          Dongan sahuta/aleale

–          Boru/bere

–          Dongantubu

–          Parsadaan marga laos tingkion ma pasahat kado ni parsadaan

–          Paidua ni hasuhuton

–          Hasuhuton

–          Penganten

–          Dipasahat ma muse tu hulahula asa ditutup dohot ende/tangiang

Dung sidung on sude dipasahat ma olopolop (hepeng), hepeng on sebagian sian suhut paranak sebagian nari sian suhut parboru, pihak paranak pasahathon tu pihak parboru asa dipadomu dung i muse dibagi dua. Bagian ni paranak dipasahat ma tu horong nasida asa dibagibagi laos songon i nang pihak parboru pasahathon tu horongnasida. Dung sidung dibagi tu ganup horong diolophonma panggabean parhorasan 3x (tolu hali)

Olopolop!!!!!…..olopolop!!!!!…..olopolop

5. MANINGKIR TANGGA DOHOT PAULAK UNE

Hombar tu arga ni tingki (demi efisiensi waktu dan ekonomi) nuaeng on dung sidung ulaon unjuk pintor diuduti ma tu maningkir tangga dohot paulak une manang mebat, jala on ma naginoaranna ULAON SADARI. Pihak paranak paradehon jual (indahan dohot sipanganon lengkap dohot namargoarna) na laho pasahatonna tu hulahulana.

Pihak parboru pe tong do paradehon jual (dengke, indahan, parbue gabe dohot lampet) na laho pasahatonna tu boruna. Dipeakhon ma jual on sude di adopan, dung i diujungi hulahula ma ulaon na maningkir tangga dohot na paulak une on dibagasan tangiang.

Pihak paranak mangalehon upa panaruhon (ongkos/hepeng) tu pihak parboru. Paranak mangontang horongnasida (dongan tubu, boru/bere) tu jabu laho manigati jual na sian hulahulana. Laos di tingkion ma pasahat hata tu penganten baru songon tambahan bekal dinasida laho mangalugahon rumatangga na imbaru napinungkanasida.

Parboru pe tong do mangontang dongan tubu dohot boru/berena tu jabu laho manigati jual na pinasahat ni pamoruonna.

Dung i, mulak be ma sude angka tondong/tutur.

NB:

–          Molo pesta unjuk dialap jual (ulaon di huta ni parboru) diulahon ma maningkir tangga dohot paulak une.

–          Molo pesta unjuk ditaruhon jual (ulaon di huta ni paranak) diulahon ma mebat

–          Cara pangulahononna dohot sipanganon na pinatupa di ulaon maningkir tangga dohot mebat sarupa do.

Leave a comment

Filed under Adat, Habatahon, Mangoli, Muli

Leave a comment